Fort IX "Brunner"

Opracowanie na podstawie materiałów źródłowych - Autor: Tomasz Trojnar

Fort IX "Brunner" budowa jego została ukończona i został oddany do użytku w 1896 r. Początkowo można mówić o jego usytuowaniu w miejscowości Ujkowice, aktualnie znajduje się w granicach administracyjnych miasta Przemyśla. Jest to fort główny, pancerny, dwuwałowy ześrodkowany, pod wieloma względami podobny do bliźniaczego fortu pancernego "San Rideau" w miejscowości Bolestraszyce. Fort został nazwany na cześć gen. Maurycego von Brunnera, jednego z Dyrektorów Budowy Twierdzy Przemyśl i inżyniera, który stworzył wiele dzieł fortyfikacyjnych na całym świecie.

Obiekt był dziełem obronnym o potężnym uzbrojeniu, co szczególnie cechowało fortyfikacje Brunnera. Posiadał 4 wieże pancerne z moździerzami 150 mm usadowione na stropie koszar, 3 haubice 150 mm, ponadto działa szybkostrzelne kal. 80 mm w tradytorach i moździerze kal. 240 mm. Grubość stropów fortu wynosiła w przedziale od 2-3 m. Obok opancerzonych stanowisk armat fort posiadał opancerzone stanowisko do kierowania ogniem i obserwacji przedpola, co umożliwiało mu kierowanie ostrzału artyleryjskiego nawet w czasie kiedy sam była atakowany ogniem artyleryjskim. Obiekt był wyposażony w instalacje elektryczne do oświetlenia wnętrza fortu. Wewnątrz fort posiadał windy szybowe do podawania amunicji na stanowiska bojowe oraz system wentylacji do usuwania gazów prochowych i dostarczania czystego powietrza dla załogi. Dodatkowe wyposażenie stanowiły telefon i reflektor do oświetlania przedpola. Kazamaty / strop fortu pokryto warstwą ziemi o sporej grubości 50-60 cm co niwelowało odłamkowe działanie pocisków.

Podczas trzeciego oblężenia twierdzy fort ten podobnie jak pobliski fort X "Orzechowce" został ostrzelany przez ciężkie moździerze niemieckie, w wyniku czego doznał sporych zniszczeń. Aktualnie na forcie IX "Bruner" zachowały się fosa, wały ziemne, schron pogotowia oraz fragment galerii strzeleckiej. W 1993r. na forcie tym została odnaleziona czterotonowa pancerna kopuła z wieży obserwacyjnej, która obecnie znajduje się przed Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.

Opracowanie tekstu: Jacek Dzik

Bibliografia i materiały źródłowe:

Forester Franz - Twierdza Przemyśl, Warszawa 2000 r.
Idzikowski Tomasz - Forty Twierdzy Przemyśl, Przemyśl 2001 r.
Idzikowski Tomasz - Twierdza Przemyśl
Mini przewodnik, Przemyśl 2005 r.
Różański Jan - Forty Twierdzy Przemyśl, Przemyśl 1980 r.